เป็นธรรมเนียมของทุกปี ที่เข้าสู่เดือน 8 ทีไร ทั้งชาวไทย(แท้) และชาวไทยเชื้อสายจีน ต่างก็อินกับขนมไหว้พระจันทร์ และรู้หรือไม่ว่าเจ้าขนมไหว้พระจันทร์รูปร่างกลมๆ อ้วนๆ มีประวัติศาสตร์ และเรื่องเล่ายาวนานมากว่า 3,000 ปี (และเป็นเรื่องเล่าที่อ่านแล้วรู้สึกฮึกเหิมเสียด้วย !)… วันนี้เราขอแกะกล่องเกร็ดความรู้คู่ความอร่อย เพื่อเพิ่มอรรถรสในการทานขนมไหว้พระจันทร์ของคุณไปอีกหนึ่งเลเวล
ราชวงศ์โจว และจุดเริ่มต้นของขนมไหว้พระจันทร์
ชาวจีนโบราณเชื่อว่าการบูชาเทพีแห่งดวงจันทร์จะทำให้พืชผลอุดมสมบูรณ์ การเก็บเกี่ยวจะราบรื่น โดยบันทึกระบุว่าจักรพรรดิจีนถวายเครื่องบูชาให้กับดวงจันทร์ในช่วงฤดูใบไม้ร่วง ในสมัยราชวงศ์โจวตะวันตก
“นั่งชมจันทร์” จากพระราชวังสู่สามัญชน
การบูชาพระจันทร์ปฏิบัติสืบเนื่องมาอย่างยาวนานจนมาถึงสมัยราชวงศ์ถัง ที่เหล่าชนชั้นสูงและพ่อค้าผู้ร่ำรวย น้อมนำแนวคิดจากพระราชวัง มาจัดงานเลี้ยงร้องรำร่ำสุราในที่พักของตนเพื่อเป็นการเฉลิมฉลอง และชมพระจันทร์ที่สุกสกาว ส่วนประชาชนทั่วไปก็แสดงความเคารพต่อพระจันทร์ด้วยการสวดภาวนาเพื่อให้การเก็บเกี่ยวเป็นไปอย่างราบรื่น
ปฏิบัติต่อกันมาจนกลายเป็นประเพณี
การบูชาพระจันทร์นิยมปฏิบัติกันอย่างต่อเนื่องและแพร่หลาย จนในสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือได้สถาปนาทุกวันที่ 15 เดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ ให้กลายเป็น “เทศกาลไหว้พระจันทร์” กลายเป็นประเพณีที่ได้รับการนิยมนับตั้งแต่นั้นมา
ตำนาน“ขนมไหว้พระจันทร์” และการโค่นล้มราชวงศ์หยวน
มีเรื่องเล่าว่าในช่วงราชวงศ์หยวน ซึ่งเป็นราชวงศ์ที่ปกครองโดยชาวมองโกล เกิดการแบ่งวรรณะเป็น 4 ชนชั้นอย่างไม่เป็นธรรม ชนชั้นสูงสุดเป็นชาวมองโกลด้วยกันเอง ชวนชั้นที่ 2 เป็นพวกเซ่อมู่ ชนชั้นที่ 3 เป็นชาวฮั่น และชนชั้นสุดท้ายเป็นชนชาติอื่นๆ ทางใต้ของแม่น้ำแยงซีเกียง ซึ่งการลำดับขั้นเช่นนี้ เอื้อประโยชน์ให้ชนชั้นสูงฉ้อราษฎร์อย่างไรก็ไม่ผิด เกิดการทุจริต กดขี่ชนชั้นล่างอย่างเปิดเผย
ประกอบทั้งขุนนางและทหารได้รับอภิสิทธิ์เหนืออื่นใด จักรพรรดิจีนแต่งตั้งให้ทหารไปประจำเป็นเจ้าเมืองปกครองดินแดนต่างๆ และส่วนหนึ่งถูกส่งไปยังครัวเรือน เพื่อจับตามองชาวจีนอย่างใกล้ชิด ซึ่งทหารก็เชี่ยวชาญเฉพาะในด้านการรบ หาได้เชี่ยวชาญในการปกครองเมืองอย่างเมตตาไม่
เหตุการณ์ต่างๆ นี้ สร้างความไม่พอใจให้กับชาวจีน และทำให้เกิดจลาจลมากมาย จนในที่สุดคณะปฏิวัติกลุ่มหนึ่งนำโดย Zhu Yuanzhang (จู หยวนจาง) ซึ่งต่อมาคือสมเด็จพระจักรพรรดิหงอู่ จักรพรรดิองค์แรกแห่งราชวงศ์หมิง และ Liu Bowen (หลิว ปั๋วเวิน หรือหลิว จี) นักปรัชญา และนักยุทธศาสตร์คู่หูก็เกิดอุบาย ซึ่งในขณะนั้นทุกเทศกาลไหว้พระจันทร์ ชาวจีนหลากหลายครัวเรือนนิยมซื้อขนมมาเป็นเครื่องบูชา คณะปฏิวัติชาวจีนจึงคิดค้นขนมชนิดหนึ่งโดยภายในสอดไส้ข้อความที่ระบุว่า “จงสังหารชาวมองโกลในวันที่ 15 เดือน 8 ตามจันทรคติ” โดยมอบให้กับทุกครัวเรือน และนำไปสู่ชัยชนะต่อราชวงศ์หยวน และกลายเป็นจุดเริ่มต้นของราชวงศ์หมิง
ความนิยมสูงสุดในราชวงศ์หมิง และชิง
เทศกาลไหว้พระจันทร์ ได้รับความนิยมสูงสุดในสมัย ราชวงศ์หมิง และราชวงศ์ชิง ชาวจีนนิยมจัดงานเฉลิมฉลอง มีมหรสพ มีการเชิดมังกร ซึ่งกลายเป็นประเพณีได้นิยมพอๆ กับวันตรุษจีนเลยทีเดียว
Words: Varichviralya Srisai
ข้อมูลจาก:
