เหลือเชื่อที่เป็นช่วง 2-3 ปีมานี้เองที่ชุดนักกีฬาหญิงเพิ่งจะถูกออกแบบมาเพื่อ ‘พวกเธอ’ ให้ได้เลือกใส่ชุดที่แสดงศักยภาพของร่างกาย มากกว่าจะแสดงสรีระของผู้หญิงให้เป็นอาหารตาของผู้ชมกีฬา
ในการแข่งขันฟุตบอลโลกหญิง (WWC) ที่ผ่านมาไม่นาน จะมีใครเล่นเกมจับผิดภาพไหมว่า ชุดนักฟุตบอลหญิงปีนี้กับปีก่อนๆนี้ – เอาเป็นว่านับถอยหลังไปตั้งแต่ปี 1991 ที่ฟุตบอลโลกหญิงก่อตั้งขึ้นมาเลยก็ได้ว่า ชุดของพวกเธอแตกต่างกันอย่างไร
เฉลย ทีมต่างๆ เลิกใส่กางเกงสีขาวกันมากขึ้น ทีมชาติอังกฤษเลิกใส่แล้วหนึ่ง รวมไปถึงนิวซีแลนด์ แคนาดา ฝรั่งเศส ไนจีเรีย และสหรัฐอเมริกาที่เลิกใส่กางเกงขาวเป็นครั้งแรกนับตั้งแต่ปี 1991 เลยทีเดียว แสดงว่านักฟุตบอลหญิงอเมริกันใส่กางเกงสีขาวกันมาเพราะ ‘กฎเขียนมาให้ใส่แบบนี้’ กันถึง 32 ปีทีเดียว!
ในการแข่งเทนนิสวิมเบิลดันปีนี้ Elena Rrbakina จากคาซักสถานและ Shelby Rogers จากอเมริกาเป็นนักเทนนิสหญิงกลุ่มแรกๆ ในโลกที่ลงแข่งขันในกางเกงขาสั้นสีเข้มที่ใส่ไว้ใต้กระโปรงสีขาว สวนทางกับกฎระเบียบของ All England Club ผู้จัดเทนนิสวิมเบิลดันที่บัญญัติมาช้านานว่า นักเทนนิสหญิงต้องใส่กางเกงขาสั้นข้างในสีขาว ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว ทำให้พวกเธอไม่สะดวกกาย ตะหงิดใจอย่างมากเมื่อต้องลงแข่งในช่วงมีประจำเดือน
การแข่งขันชิงถ้วย EuroHockey ปีนี้ กางเกงขาสั้นกลายเป็นตัวเลือกนอกเหนือไปจาก Skorts หรือกางเกงขาสั้นมีผ้าป้ายด้านหน้าหลอกว่าเหมือนใส่กระโปรง ส่วนในวงการกรีฑาก็สามารถเลือกใส่กางเกงขาสั้นหรือเลกกิ้งแทนที่จะใส่บิกินีโชว์บั้นท้ายชัดเจนแบบที่ต้องใส่ๆกันมา
กระแสนักกีฬาขอแหกกฎเครื่องแต่งกายนี้ชัดเจนแจ่มแจ๋วในปี 2021 เมื่อทีมแฮนด์บอลนอร์เวย์ถูกปรับ โทษฐานที่นักกีฬาใส่กางเกงขาสั้นแทนที่จะใส่บิกินีตามกฎที่เขียนไว้ ส่วนนักยิมนาสติกทีมชาติเยอรมันก็ลงแข่งในชุดรัดรูปแขนขายาว แทนที่จะใส่ชุดรัดรูปแขนยาวแต่ขาเปลือยโล่ง ทางด้าน Holly Bradshaw นักกระโดดค้ำถ่อทีมชาติอังกฤษสลัดคร็อปท็อปโชว์หน้าท้องกับบิกินี แล้วใส่ชุดรัดรูปขาสั้นลงชิงชัยคว้าเหรียญทองแดงมาได้ในโตเกียวโอลิมปิก 2020 ขณะที่ Serea Williams ดูเหมือนจะแหวกขนบมาแล้วทุกข้อ ไม่ว่าจะใส่ชุดรัดรูปเต็มตัวลงแข่งเทนนิสเฟรนช์โอเพ่น หรือใส่กระโปรงตูตูพองฟูเหมือนนักบัลเลต์ลงฟาดแร็กเก็ตในยูเอสโอเพ่น
กระแสตีกลับหวดใส่นักกีฬาหญิงที่ใส่ชุดแหวกกฎเดิม บ้างก็ว่าพวกเธอใส่ใจกับแฟชั่นมากกว่าจะแคร์ศักยภาพ แต่สำหรับนักกีฬาหญิงแล้ว ชุดนักกีฬาไม่ใช่แค่เสื้อผ้า แต่หมายถึงสิทธิในการเลือก ซึ่งลามจากสนามกีฬาไปสู่สถานศึกษา บริษัทเอกชน ไปจนถึงรัฐสภา ‘เครื่องแบบ’ กลายเป็นเครื่องมือในการต่อต้านกฎเดิมที่ล้าหลังไปแล้วในปัจจุบัน “มันไม่ใช่กระแส” Tess Howard ทีมชาติฮ็อกกี้หญิงของอังกฤษกล่าว “มันคือการขับเคลื่อนเปลี่ยนแปลงสังคม” เธอยังช่วยขับเคลื่อนให้มีการเปลี่ยนแปลงชุดนักกีฬาหญิง โดยเปลี่ยนจากเสื้อรัดรูปมาเป็นเสื้อวิ่งที่โคร่งคลายมากขึ้น
ผู้หญิงใช้ร่างกายเพื่อความสุข สันทนาการ และอำนาจมาช้านานแล้ว และจะมีพื้นที่ใดอีกที่เฉลิมฉลองพลังอำนาจผ่านร่างกายได้มากไปกว่าวงการกีฬา
ชุดนักกีฬาหญิงที่ผ่านมามี 2 แบบ หนึ่ง คือเป็นแบบที่ลดไซซ์ลงมาจากชุดผู้ชาย อย่างในบาสเก็ตบอลและฟุตบอล ยกตัวอย่างว่า Nike เพิ่งเริ่มผลิตชุดนักบอลหญิงในปี 2019 และชุดนักบาสหญิงในปี 2021 สอง คือชุดที่ออกแบบมาให้ดูเป็นผู้หญิง อย่างในกีฬาเทนนิสที่ใส่กระโปรงปลิวพลิ้วหวาน หรือฮ็อกกี้ที่ใส่สกอร์ตส นักกรีฑาและนักวอลเลย์บอลชายหาดที่ใส่บรากับท่อนล่างที่เป็นบิกินี
ที่ตลกร้ายคือ ในยามฝึกซ้อม นักกีฬาหญิงจะใส่อะไรก็ใส่ไป แต่พวกเธอต้องใส่ชุดที่แทบจะเปลือยกายไปลงแข่งขันต่อหน้าคนดู
เหตุผลอะไรที่นักกีฬาต้องลงแข่งในสภาพเช่นนี้ คำตอบคือในโอลิมปิกปี 1984 ที่แอลเอ นั่นเป็นครั้งแรกที่มีการบรรจุมาราธอนหญิง สหรัฐอเมริกามีโอกาสทองที่จะแสดงศักยภาพสูงสุดของนักกีฬาหญิงในรูปแบบการตลาดที่ชัดเจนที่สุด แต่ความกลัวว่าผู้หญิงจะเก่งทัดเทียมผู้ชายในสนามกีฬา ทำให้คณะกรรมการ (แน่ละว่าเป็นผู้ชาย) ออกกฎให้นักกีฬาหญิงต้องลงแข่งในชุดเผยรูปร่าง เพื่อลดทอนศักยภาพของพวกเธอ ขณะที่ก็ทำให้ผู้หญิงอยู่ในรูปลักษณ์ที่เป็นอาหารตาสำหรับผู้ชายต่อไป และสุดท้ายผู้ชมก็ได้รับชม ‘การแสดงศักยภาพที่ด้อยกว่า’ ของผู้หญิงไปตามระเบียบ
สักวันหนึ่ง พวกเราอาจได้หันกลับมามองชุดกีฬาผ้าน้อยชิ้นเหล่านี้ และส่ายหัวแบบเหลือเชื่อว่า นี่นะหรือคือสิ่งที่นักกีฬาเคยต้องใส่กัน
สิ่งที่จะบอกว่านักกีฬาคนไหนเป็นเพศอะไรนั้นบอกผ่านชุดนักกีฬามาช้านานแล้ว นั่นเป็นเหตุผลที่ Sepp Blatter อดีตประธานฟีฟ่าแนะนำในปี 2004 ว่านักฟุตบอลหญิงควรใส่ “กางเกงขาสั้นรัดรูป” และในปี 2011 AIBA สหพันธ์มวยสากลสมัครเล่นนานาชาติแนะนำว่านักมวยหญิงควรใส่กระโปรงชกมวย…
คำแนะนำทั้งสองนี้ถูกปัดไปอย่างไว ทว่ามีงานวิจัยที่บ่งชี้ว่า ‘เครื่องแบบ’ คือเครื่องบ่งชี้วิชาชีพหรือภาพลักษณ์ต่างๆ เช่น ถ้าเราเติบโตมากับการเห็นภาพแชมเปี้ยนผู้ชนะใส่บิกินี เราก็จะคิดว่าคนเป็นผู้ชนะต้องใส่บิกินี ถ้าเห็นภาพนักกีฬาเหรียญทองชนะในกระโปรง เราก็จะคิดว่าคนเป็นผู้ชนะต้องใส่กระโปรง นี่คือภาวะที่เรียกว่า ความย้อนแย้งของอัตลักษณ์ในนักกีฬาหญิง ซึ่งเกิดแล้ว เกิดอยู่ เกิดต่อไป และใครสักคนต้องลุกขึ้นมาเปลี่ยนแปลงมัน หรือเริ่มจากการตั้งคำถามง่ายๆว่า เดี๋ยวนะ ทำไมเราต้องทำสิ่งนี้ในรูปแบบนี้ด้วยล่ะ
ทำไม? นักกีฬาหญิงต้องใส่กางเกงขาสั้นสีขาว แล้วต้องคอยพะวงว่าผู้ชมจะสังเกตเห็นว่าตนมีประจำเดือนหรือเปล่า แทนที่จะตั้งอกตั้งใจชมการแข่งขัน
ทำไม? นักฮ็อกกี้หญิงฝึกซ้อมในกางเกงขาสั้น แต่ต้องใส่สกอร์ตส์ลงแข่ง
ทำไม? นักกีฬาชายวิ่งและตบวอลเลย์บอลในกางเกงขาสั้น แต่นักกีฬาหญิงวิ่งและเล่นวอลเลย์บอลในกางเกงขาสั้นจุ๊ดรัดรูปราวกับใส่บิกินี แล้วต้องคอยพะวงว่าเซลลูไลต์ที่ต้นขาและหน้าท้อง
ทำไม? นักบาสหญิงต้องใส่เสื้อกล้ามที่เว้าแขนด้านข้างกว้างมากจนเห็นบราเกือบทั้งตัว
ทำไม? นักกีฬาหญิงต้องลงแข่งขันใน ‘เครื่องแบบ’ รัดรูปและใช้ผ้าน้อยชิ้นขนาดนั้น
เครื่องแต่งกายเป็นรหัสสื่อสารระหว่างสมองกับร่างกาย เสื้อผ้าทำให้เราเกิดความรู้สึกบางอย่างเกี่ยวกับตัวเอง และมีอิทธิพลต่อการแสดงออกและการกระทำ Hajo Adam นักจิตวิทยาองค์กรแห่งมหาวิทยาลัยบาธในอังกฤษและ Adam D. Galinsky เขียนไว้ในงานวิจัยปี 2012 เรื่อง ‘Enclothe Cognition’ โดยยกตัวอย่างการทดลองให้คนใส่เสื้อกาวน์สีขาวเหมือนกับหมอ ผลปรากฏว่าผู้ใส่ประพฤติตนเหมือนหมอและมีความใส่ใจมากขึ้น นั่นหมายความว่า เสื้อผ้าทำให้เรารู้สึกว่าตัวเองเหมือนหมอ
ชุดนักกีฬาก็ทำให้นักกีฬาทำผลงานได้ต่างกันเช่นกัน ในงานวิจัย ‘Practical, Professional or Patroarchal’ เทสส์ เฮาเวิร์ดพบว่า 70% ของเด็กสาวที่เลิกเล่นกีฬากลางคัน สาเหตุมาจากความกังวลใจเรื่องชุดนักกีฬาและสภาพร่างกายที่ปรากฏออกไป นำไปสู่บทสรุปที่ว่า ชุดนักกีฬาหญิงไม่ใช่ปัญหาของผู้หญิง แท้จริงมันคือปัญหาเชิงโครงสร้างต่างหาก
Dina Asher-Smith นักวิ่งระยะสั้นทีมชาติอังกฤษ ซึ่งได้ชื่อว่าเป็นผู้หญิงอังกฤษที่วิ่งเร็วที่สุดในโลก และเป็นหนึ่งในทีมระดมไอเดียของ Nike กล่าวว่า เธอไม่เคยตั้งคำถามเลยว่าทำไมต้องใส่กางเกงบิกินีและคร็อปท็อปลงวิ่งมาตลอดด้วย จนกระทั่งมีผู้เสนอให้เธอลองใส่ชุดรัดรูปขาสั้น ตัวเสื้อปิดหน้าท้อง เป็นครั้งแรกที่เธอตระหนักว่าตัวเองไม่เคยชอบวิ่งโชว์หน้าท้องเลย และการใส่ชุดรัดรูปขาสั้นเพิ่มความมั่นใจให้เธอวิ่งได้ดีขึ้นเยอะมากกว่าใส่กางเกงเห็นแก้มก้นโชว์ชาวโลกเป็นไหนๆ
Sabrina Ionescu การ์ดของทีมบาสหญิง นิวยอร์ก ลิเบอร์ตี้ใน W.N.B.A. เพิ่งตระหนักถึงความสำคัญของชุดนักกีฬาว่ามีผลต่อการทำผลงานในเกมแข่งขันอย่างมาก เมื่อทีมเปิดให้นักบาสหญิงสั่งตัดกางเกงได้ตามความยาวที่พอใจ นักบาสหญิงของทีมนี้จึงลงแข่งในกางเกงบาสที่บางคนก็ยาวเหนือเข่า บางคนยาวคลุมเข่า และยังเลือกคอเสื้อได้ตามชอบด้วย ไม่ใช่ว่ามีขายแบบไหนก็ใส่ๆลงแข่งกันไปอย่างที่เคยทำๆกันมา นั่นเป็นครั้งแรกที่นักกีฬาได้ส่งเสียงแสดงความต้องการของตัวเอง ผ่านการเลือกเครื่องแบบวิชาชีพที่ตนปรารถนา
แม้จะดูเป็นเรื่องเล็กน้อยหยุมหยิม จะอะไรนักหนา ต้องมาเลือกว่าจะใส่กางเกงสีอะไร ยาวแค่ไหน จะเลือกเสื้อคอกลมหรือคอวี จะใส่เสื้อคร็อปปิดหน้าท้องหรือจะใส่เสื้อยาวเต็มตัว ฯลฯ ทว่าสำหรับนักกีฬาหญิงแล้ว การมีสิทธิได้เลือกเองเหล่านี้คือการต่อต้านกฎเกณฑ์เดิมที่ไม่เข้าท่า เป็นอารยะขัดขืนที่ค่อยๆ ขยายขอบเขตสิทธิของผู้หญิงออกไปทีละเล็กละน้อย และหวังใจว่าการแข็งขืนต่อต้านเหล่านี้จะเป็นข้อความที่ผู้ชมและแฟนกีฬาจะรับไปใช้ในวิชาชีพหรือพื้นที่ต่างๆ ในชีวิตของตน เพื่อจะส่งเสียงว่า ที่นี่มีผู้หญิง และพวกเรามีเสียง
Words: Suphakdipa Poolsap
ข้อมูลจาก:
