เป็นเรื่องธรรมดาที่ใครๆก็อยากให้นักร้องนักดนตรีที่ตัวเองชื่นชอบในอดีตกลับคืนเวทีอีกครั้ง ไม่ว่าจะเป็นคอนเสิร์ตรียูเนียนหรือถึงขั้นเข็นกลับมาทำผลงานใหม่ๆมาให้แฟนเพลงได้ฟัง แล้วกับศิลปินนักร้องที่ล่วงลับไปแล้วล่ะ วันนี้เทคโนโลยีแมชีนเลิร์นนิ่งสานต่อผลงานที่ศิลปินทำค้างเอาไว้ก่อนจะเสียชีวิต ให้กลายเป็นบทเพลงใหม่ๆ แก่ศิลปินระดับตำนานอย่าง The Beatles
หลายปีก่อนเราอาจเคยเห็นเทคโนโยลีโฮโลแกรมปลุกวิญญาณศิลปินผู้ล่วงลับให้ ‘ดูราวกับมีชีวิตอีกครั้ง’…แบบที่ก็จะดูหลอนๆหน่อย ด้วยการสร้างภาพเสมือนของราชินีเพลงจีนผู้ล่วงลับอย่าง เติ้งลี่จวิน หรือ ฮิเดะ มือกีต้าร์วง X Japan ให้กลับมาแสดงบนเวทีคอนเสิร์ตอีกครั้ง โดยอาศัยเสียงร้องและการบรรเลงกีต้าร์ที่บันทึกเอาไว้ แต่วันนี้เทคโนโลยีแมชีนเลิร์นนิ่งกำลังจะทำได้มากกว่านั้น
เซอร์พอล แมคคาร์ธนีย์ เปิดเผยกับสถานีวิทยุ BBC 4 ว่า เขากำลังใช้เอไอแกะเสียงของ จอห์น เลนนอน ผู้ล่วงลับมาทำเพลงใหม่เพลงสุดท้ายของ The Beatles โดยใช้เสียงต้นฉบับจากเทปเดโมที่จอห์นอัดทิ้งไว้ เซอร์พอลไม่ได้บอกว่าเป็นเพลงอะไร แต่คาดกันว่าเป็นเพลง Now and Then ที่อยู่ในเทปเดโมที่เขาได้รับมาจากโยโกะ โอโนะ ภรรยาหม้ายของจอห์นในปี 1978
เทปเดโมม้วนนี้ถือว่าเป็นเหมือนของสมบัติในตำนานสำหรับแฟนเพลง The Beatles เพราะบันทึกเพลงที่จอห์น เลนนอนทำค้างไว้หลายเพลง ซึ่ง Free As A Bird และ Real Love สองเพลงในเทปม้วนนั้น ถูกนำมามิกซ์ใหม่เพื่อเปลี่ยนเสียงอู้อี้คุณภาพต่ำจากเทปให้ชัดเจนขึ้นโดยโปรดิวเซอร์ Jeff Lynne จนสำเร็จในปี 1995 และ 1996 กลายเป็นเพลงใหม่ของ The Beatles ในรอบ 25 ปี สมาชิกวงที่เหลืออยู่พยายามทำแบบเดียวกันกับเพลง Now And Then ที่อยู่ในเทปม้วนเดียวกัน โดยตั้งเป้าว่าจะให้เป็นเพลงรียูเนียนของ The Beatles ในปี 1995 แต่ก็ถึงทางตัน เมื่อจอร์จ แฮริสัน มือกีตาร์ของวงปฎิเสธที่จะทำต่อ เพราะคุณภาพเสียงวัตถุดิบที่เหลืออยู่แย่เกินจะกู้กลับมาได้
Photo: PA MEDIA
คุณภาพเสียงที่ย่ำแย่ของต้นฉบับเพลง Now and Then เป็นปัญหาเชิงเทคนิคของเสียงรบกวนจากวงจรไฟฟ้าในอพาร์ทเมนต์ของจอห์น ซึ่งเกินความสามารถของเทคโนโลยีในเวลานั้นจะทำอะไรได้ ทว่าในปี 2009 มีเดโมตัวเดียวกันในเวอร์ชั่นใหม่ที่ไม่มีเสียงรบกวนหลุดออกมาในวงการซีดีเถื่อน (คุณพระ!) แฟนเพลงคาดกันว่า เวอร์ชั่นใหม่นี้เป็นของที่ขโมยมาจากอพาร์ทเมนต์ของจอห์นพร้อมของอื่นๆ หลังจากเขาเสียชีวิต (คุณพระ!!) นำมาสู่ความพยายามครั้งใหม่ของเซอร์พอลที่จะคืนชีพให้เพลงนี้อีกครั้งในปี 2012 แต่ก็ไม่มีความคืบเลย จนกระทั่ง ปีเตอร์ แจ็กสัน ผู้กำกับหนังในตำนานอย่าง The Lord of the Rings ทำซีรีส์สารคดี The Beatle Get Back ในปี 2021
สิ่งที่ ปีเตอร์ แจ็กสัน ทำคือการใช้เทคโนโลยีแมชีนเลิร์นนิ่ง ฝึกให้คอมพิวเตอร์สามารถแยกเสียงร้องออกจากเสียงเครื่องดนตรีในเพลงของ The Beatles กระบวนการนี้ทำให้ปีเตอร์สามารถแก้ไขเสียงอู้อี้ในเทปเก่าของจอห์นให้ออกมาเป็นเสียงชัดๆได้ และทำให้เซอร์พอลได้มีโอกาสร้องเพลงคู่กับ(เสียงของ)จอห์นอีกครั้งในทัวร์คอนเสิร์ตครั้งล่าสุด และเป็นเทคนิคที่เซอร์พอลตั้งใจจะนำมาทำเพลงใหม่เพลงสุดท้ายของ The Beatles ให้สมบูรณ์
นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่มีการใช้เอไอสร้างเสียงให้กับนักร้องที่เสียงเสียชีวิตไปแล้ว ในปี 2021 รายการโทรทัศน์ของสถานนี SBS ของเกาหลีใต้ ใช้เอไอที่ตั้งชื่อว่า Singing Voice Synthesis (SVS) สร้างเสียงร้องของ คิมกวังซอก นักร้องเพลงโฟล์กร็อกที่เสียชีวิตไปกว่า 25 ปีแล้วขึ้นมาใหม่ โดยให้มาร้องคัฟเวอร์เพลงชื่อ I Miss You ของนักร้องรุ่นหลัง
เมื่อหันกลับมาที่เมืองไทย เรื่องราวของเสียงต้นฉบับในเทปของจอห์น เลนนอน ชวนให้เรานึกถึงเรื่องราวของศิลปินไทยผู้ล่วงลับคนหนึ่ง ที่ทิ้งต้นฉบับผลงานที่ค้างคาเอาไว้เช่นเดียวกัน สำหรับคนที่เกิดทันยุคของเบอเกอรีมิวสิค ไม่มีใครลืมเสียงอันเป็นเอกลักษณ์ของเพลง ‘ที่ว่าง’ ที่ โจ้ วงพอส หรืออัมรินทร์ เหลืองบริบูรณ์ ได้ครวญไว้อย่างจับใจไปได้ ก่อนที่พี่โจ้จะจากไปในปี 2002 ด้วยวัยเพียง 30 ปีเท่านั้น หากดนตรีของเขาได้เข้าไปจับจองที่ว่างในหัวใจแฟนเพลงเสมอมา…พวกเราคิดถึงพี่นะ
ในปี 2018 อันเป็นปีครบรอบ 20 ปีวงพอส สมาชิกวงทั้งสามคนได้นำไฟล์เสียงความยาวนาทีเศษที่พี่โจ้เคยอัดค้างไว้มาทำต่อ โดยได้ ฟองเบียร์-ปฏิเวธ อุทัยเฉลิม นักแต่งเพลงที่เป็นแฟนเพลงของวงพอสอยู่แล้วมาเขียนเนื้อเพิ่มเติมจนเป็นเพลง รักอยู่รอบกาย ฉบับสมบูรณ์ โดยได้ เอ–ปฏิเวธ อุทัยเฉลิม กับ บอส-นิรุจ เดชบุญ มือกีตาร์และมือกลองของวงพอสมาร้องในท่อนที่แต่งเสริมเข้ามา และ นอ-นรเทพ มาแสง มือเบสรับหน้าที่โปรดิวเซอร์
ฉันยังจำความรู้สึกที่ได้ฟังเพลง รักอยู่รอบกาย ครั้งแรกได้ ภาพเก้าอี้ว่างเปล่าในมิวสิควิดีโอ กับเสียงที่คุ้นเคยของพี่โจ้ นักร้องที่เราเติบโตมากับเพลงของเขา ยังคงเรียกรอยรื้นที่ขอบตาได้เสมอ
กรณีเพลงใหม่เพลงสุดท้ายของ The Beatles อาจจะฟังดูยอมรับได้เพราะเป็นการแกะเสียงที่มีอยู่แล้วให้คมชัดขึ้น ไม่ได้ให้เอไอมาร้องแทนจอห์น แต่กรณีของคิมกวังซอกที่สร้างเสียงขึ้นมาให้ร้องเพลงใหม่เลย อาจจะมาพร้อมคำถามและข้อถกเถียงว่า เป็นการลบหลู่ศิลปินผู้ล่วงลับหรือไม่ เพราะอย่างกรณีเพลง ‘รักอยู่รอบกาย’ ทางวงพอสเลือกที่จะร้องเนื้อท่อนเสริมด้วยสมาชิกในวงเอง ไม่ได้มอบหมายให้เงาเสียงพี่โจ้อย่าง เอ๊ะ จิรากร (จิรากร สมพิทักษ์) เป็นคนร้องเหมือนเพลงอื่นๆ เพื่อเป็นการให้เกียรติพี่โจ้ และเป็นสัญลักษณ์ว่านี่คือเพลงของสมาชิกผู้ล่วงลับอย่างแท้จริง
การใช้เสียงเอไอแทนนักร้องผู้ล่วงลับจึงเป็นเรื่องละเอียดอ่อนที่ต้องพิจารณาปัจจัยหลายๆอย่างควบคู่กันไป
เพราะเราแต่ละคน ต่างมีวิธีรำลึกและอาลัยต่อผู้จากไปแตกต่างกัน
Words: Roongtawan Kaweesilp
